[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zachowanie dewiacyjne. Nale\y podjąć wysiłki zmierzające do rekonstrukcji wcześniejszych
analogów takich stanów; ich celem jest bardziej zdobycie przez pacjenta wewnętrznych
mo\li-wości opózniania i opanowywania oddziaływania na niego tych stanów afektywnych,
ni\ jego odpowiedz na te stany na zasadzie przymusu. Stała i pełna odpowiedzialności
obecność terapeuty (jako modelu do na-śladowania) ma zasadnicze znaczenie w tym
procesie. Dodatkowo humani-zująca i łagodząca rola terapeuty pomaga pacjentowi rozwinąć
bardziej intymny, ponadczasowy związek typu relacji do obiektu z tym właśnie terapeutą.
Wzbogaca to strukturę wewnętrznego świata pacjenta. W efek-
118 ''
cię pacjent mo\e pełniej rozwinąć bardziej dojrzałe związki seksualne w swoim \yciu.
Technika interpersonalnych interakcji, nakładająca się na powy\ej przedstawione podejście,
koncentruje się jeszcze bardziej na istocie wzor-ców wzajemnego przenoszenia (transference-
countertransference) w pro-cesie analitycznym (19). Zgodnie z tą techniką terapeuta unika
widzenia problemów charakterologicznych wyłącznie jako przystanku" w roz-woju, w
którym to właśnie analityk odgrywa wychowawczą i opiekuńczą rolę, pracując nad
rozwiniętymi cechami osobowości. Ten pogląd minima-lizuje cechy obronne zarówno
wzorców charakterologicznych, jak i ob-jawów dewiacji. Podejście typu interpersonalnych
interakcji kładzie nacisk na elastyczność analityka w monitorowaniu swojego związku z
pacjentem w cyklu terapeutycznym. To monitorowanie mo\na osiągnąć przez dostęp do
wzorców wzajemnego przenoszenia. Dostarcza to informacji, które mo\na odnieść do
analogów wczesnych, jak te\ i obecnych związków interpersonalnych pacjenta. Zasadniczą
cechą działania terapeutycznego są interpretacje psychoterapeuty, skoncentrowane na
decydujących właś-ciwościach macierzy wzajemnego przenoszenia (transference-countertran-
sference matrix). Jeśli psychoterapeuta właściwie interpretuje procesy zachodzące pomiędzy
nim a pacjentem, wywołuje to najbardziej efektywny rezonans w sposobie bycia pacjenta,
będącym w ścisłym związku z najgłęb-szą istotą jego charakteru.
Dynamiczna terapia grupowa jest oparta na wykorzystaniu intuicji i wzorców przenoszenia.
Wiele z wy\ej wymienionych cech terapii grupo-wej (wspomaganie, ćwiczenie oddechów,
pomoc w konfrontacji) ma swoje korzenie w psychodynamicznej koncepcji intuicji,
samoodsłonięcia si? i wspomagania związków terapeutycznych (21). Szczególnie wa\ne jest
wykorzystanie społeczności grupy jako obiektu jazni (self object), który odzwierciedla cechy
empatyczne podmiotu badania (18). Taki proces grupowy mo\e być potrzebny w przypadku
pacjentów z cię\ką formą parafilii, którzy z uwagi na ich wyobcowanie w społeczeństwie
otrzymują pomoc członków grupy wraz z przekonaniem, \e inni cierpią na podobne
zaburzenia. Inną istotną cechą procesu -terapii grupowej jest znaczenie konfrontacji w
procesie wzmacniania świadomości poczucia odpowie-dzialności za czyny o charakterze
parafilii. Mo\na to osiągnąć poprzez przełamanie wzorców obronnych pacjenta, które często
zawierają rac-jonalizację lub eksternalizację. Jest bardzo wa\ne, \e pacjent bierze na siebie
egzystencjalną winę (wyrok), odpowiednią do znaczenia jego czynów dewiacyjnych, które
były zarówno samoniszczące, jak i bolesne dla innych.
119
Otwarte przyznanie się w grupie mo\e tak\e być zjawiskiem instrumental-nym w
opracowywaniu cech zawstydzenia, zajmujących centralną pozycje w obrazie
charakterologicznym wielu z tych pacjentów.
Nale\y zwrócić uwagę, \e obszary kontrowersyjne w psychoterapii dynamicznej, szczególnie
w psychoterapii indywidualnej, obejmują py. tania, na ile bezpośrednio objawy dewiacji
powinny być konfronto-wane z leczeniem i na ile aktywnie psychoterapeuta powinien
naciskać" pacjenta, aby ten ujawnił objawy.Wielu psychoanalityków generalnie przyjmuje
stanowisko neutralno-empatyczne w stosunku do pacjenta z dewiacją rozumiejąc, \e pacjent
mo\e ujawnić swoje objawy tylko wtedy, kiedy jest do tego charakterologicznie
przygotowany. Bardziej aktywne działanie za pomocą technik zmieniających seksualną
symptomatolo-gię per se, podkopuje" samoistnie badawczą naturę psychoanalizy, jak
równie\ ukrywa rozwój związków terapeutycznych. Lekarze, wpro-wadzający nowsze
rodzaje terapii, oparte na orientacji dynamicznej, stosują bardziej aktywne, nakazowe
podejście do objawów dewiacji, stawiając sobie za cel szybki wpływ na zmianę zachowań (5).
Te po-dejścia oparte są na metodzie krótkotrwałej dynamicznej psychoterapii i integrują się
z innymi orientacjami terapeutycznymi. O ile cechy samokontroli mają zasadnicze
znaczenie dla zaburzeń o typie parafilii, co jest oczywiste w pewnych typach przestępstw
seksualnych, o tyle bardziej koniecznejest aktywniejsze i bezpośrednie podejście do
zagadnień psycho-terapii.
Poznawczo-behawioralne podejście do dewiacji
m
W poznawczo-behawioralnym podejściu do leczenia zaburzeń seksual-nych typu parafilii
wykorzystano w szerokim zakresie interwencje terapeu-tyczne wyprowadzone z określonych
uwarunkowań, wywiadu społecz-nego, a tak\e z teorii poznania. Terapia poznawczo-
behawioralna stoso-wanajest praktycznie w całym spektrum zaburzeń i problemów
behawiora-Inych. Na technikę poznawczo-behawioralna składa się wiele procedur o
charakterze praktycznym, zadaniowym i edukacyjnym. W zasadzie paradygmat leczenia
poznawczo-behawioralnego bazuje na modelu psy-chosocjalnego deficytu w funkcjonowaniu.
Oznacza to, \e indywidualne problemy pacjenta rozumiane są jako seria braków lub
niekompetencji w ró\nych obszarach behawioru. Te braki, postrzegane jako efekt
przeinaczenia społecznych wzorców uczenia, mogą być ulepszone poprzez ró\norodne
działania psychoedukacyjne. Ze względu na to, \e główny
120
nacisk poło\ony jest na dające się obserwować lub mierzyć odpowiedzi na tego typu
działania, techniki poznawczo-behawioralne nadają się do badań empirycznych.
Ujmując rzecz historycznie, mo\emy powiedzieć, \e terapeuci beha-wioralni"
eksperymentowali z jednozadaniowymi interwencjami (proces uwarunkowania): Przykładem
jest terapia awersyjna, stosująca elektro-wstrząsy w celu zmiany wzorca pobudzenia pacjenta
z parafilią. Podczas ostatnich 20 lat większość poznawczo-behawioralnych paradygmatów,
które włączyły ró\norodne techniki poznawcze, stała się odpowiedzialna za rozwój
zintegrowanych, zwartych programów leczenia. Ta ekspansja technik poznawczo-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]