[ Pobierz całość w formacie PDF ]
z 1998 r. Nr 117, poz. 759 i Nr 162, poz. 1126 oraz z 2000 r. Nr 12, poz. 136).
2
Zob. W. Bednarkowa, Do polskiego Czytelnika, w: D. Buehl, Strategie aktywnego
nauczania, czyli jak efektywnie nauczać i skutecznie uczyć się, Wydawnictwo Edukacyjne,
Kraków 2004, s. 11.
3
Zob. D. Gołębniak, G. Teusz, Edukacja poprzez język. O całościowym uczeniu się,
Wydawnictwa CODN, Warszawa 1999, s. 15.
4
Zob. C. Minnick Santa, Przedmowa do wydania amerykańskiego, w: D. Buehl, Strate-
gie aktywnego nauczania, czyli jak efektywnie nauczać i skutecznie uczyć się, dz. cyt., s. 7.
JEZUS DZIAAA I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla II klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
Edukacja poprzez czytanie 57
w procesie kształtowania uczniów samodzielnych, aktywnych, dążących do
określonego celu, tak by zdobyte umiejętności skłaniały ich do podejmowa-
nia procesów samokształcenia i samowychowania: Czytanie ze zrozumie-
niem jest wprost proporcjonalne do decydowania o tym, czego czytajÄ…cy ze
zrozumieniem jest ciekaw 5.
Strategie aktywnego nauczania w katechezie szkolnej
Zadania prowadzące do osiągania umiejętności czytania ze zrozumieniem
kształtują jednocześnie skutecznego czytelnika , czyli takiego, który wie,
w jakim celu czyta i potrafi hierarchizować wagę czytanej treści. Dla mło-
dzieży w drugiej klasie gimnazjum wybrano kilka z nich. Wydaje się, że
katecheta, proponując je uczniom, stwarza możliwość nie tylko zapoznania
się z nową treścią, ale też motywuje do refleksji nad sobą i innymi.
Strategia aktywnego nauczania nazwana BLIyNIAKI, oparta na zasa-
dzie analogii, może być stosowana przez uczniów przed, w trakcie lub po
przeczytaniu tekstu. Wymaga ona dokonania porównania, przez co anga-
żuje uczniów w rozwijanie procesu rozumienia pojęć oraz stymuluje ich
do podejmowania decyzji poprzez porównanie i kontrast. Zasada analo-
gii pomaga uczniom rozwijać słownictwo, bazując na ich wcześniejszej
wiedzy; zachęca do dyskusji we własnym gronie i prezentować informa-
cje za pomocÄ… wizualizacji6. Zastosowanie tej strategii w katechezie 8. do
odszukania analogii między potopem i chrztem wiąże się z przeczytaniem
tekstu z podręcznika. Następnie uczniowie, pracując z partnerem, wypeł-
niają arkusz przewidziany do wizualizacji treści, zaproponowany przez
autorów strategii7. Uzupełnienie arkusza wymaga przedyskutowania wy-
branych kwestii, przez co wszystkie zadania postawione przed strategiÄ…
są realizowane. Omawianą strategię można zaproponować również do
pracy indywidualnej, w której pominięty zostanie element dyskusji, ale
w to miejsce zostanie wzmocniona aktywność związana z samodzielnym
podejmowaniem decyzji.
Praca z podręcznikiem, wymagająca czytania zawartych w nim tekstów,
wprowadza ucznia w obcowanie z książką w całym życiu i uczy go samodziel-
5
W. Bednarkowa, art. cyt., s. 11.
6
Zob. D. Buehl, Strategie aktywnego nauczania, czyli jak efektywnie nauczać i skutecz-
nie uczyć się, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004, s. 39.
7
Tamże, s. 41.
JEZUS DZIAAA I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla II klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
58 S. Anna Walulik CSFN
nej lektury8. Dlatego dobrze jest nie ograniczać sposobów pracy z tekstem do
czytania poszczególnych fragmentów, aby zapoznać się z zawartą w nich tre-
ścią i nauczyć się odpowiadać na postawione pytania. Chociaż jest to dobry
i słuszny sposób pracy, to jednocześnie najbardziej nudny9. Z tej racji w ka-
techezie 30. zaproponowane zostało poszukiwanie odpowiedzi na postawio-
ne wcześniej pytanie. Co więcej, zadaniem uczniów nie jest przygotowanie
własnej odpowiedzi, lecz znalezienie w tekście zdania, które ją zawiera. W ten
sposób katecheza rozwija umiejętność czytania ze zrozumieniem i wnikliwej
analizy tekstu, która pozwoli na wybór właściwej odpowiedzi. Podobną rolę
spełnia zaproponowana w katechezie 48. technika przygotowywania pytań do
przeczytanego tekstu. Zadanie to kształtuje umiejętność weryfikacji pozna-
nych wiadomości, a ograniczenie zadania do postawienia jednego pytania
mobilizuje do wyboru wiadomości najważniejszych.
Z kolei DLACZEGO? ... DLACZEGO? ... DLACZEGO? ... jest skutecz-
ną strategią utrwalania wiedzy uczniów. Pozwala uaktywnić i zastosować
wcześniejszą wiedzę uczniów na dany temat. Pomaga im to w zrozumieniu
i zapamiętaniu nowych partii materiału. Uczniowie wypełniają wzór od-
powiedz na pytanie: Dlaczego?10. Zaproponowanie tej strategii w kateche-
zie 38. pozwala uczniom skonfrontować dotychczasową wiedzę na temat
udzielania chrztu małym dzieciom z nowymi wiadomościami uzyskanymi
podczas czytania tekstu z podręcznika. Ustalenie możliwych związków przy-
czynowo-skutkowych domaga się przeprowadzenia zarówno analizy prze-
czytanego tekstu, jak i syntezy w oparciu o wiadomości przypomniane i no-
wo poznane. Czytanie wspomagane strategiÄ… DLACZEGO? ... DLACZE-
GO? ... DLACZEGO? ... może zachęcić uczniów do docenienia ważności
pytań o przyczyny zdarzeń; może pomóc dostrzec na nowo wagę pytań roz-
poczynających się od słowa: dlaczego. Wydaje się to o tyle istotne, że wie-
lu uczniów w trakcie edukacji szkolnej zatraca potrzebę stawiania tego typu
pytań. Traktują oni przyswajanie wiadomości jako porcję przypadkowych
i niepodlegających weryfikacji faktów. Uczą się, a więc i czytają tylko to,
co jest konieczne, a fakty przyswojone w ten sposób łatwo ulegają zapomnie-
niu. Można mieć nadzieję, że czytanie z wykorzystaniem tej strategii pozwoli
uczniom skupić się na odkrywaniu przyczyny, dla której zapisana i zapamię-
8
Zob. W. Kubik, Zarys dydaktyki katechetycznej, Kraków 1990, s. 261.
9
Zob. tamże.
10
Zob. D. Buehl, dz. cyt., 65.
JEZUS DZIAAA I ZBAWIA. Podręcznik metodyczny do religii dla II klasy gimnazjum
© Wydawnictwo WAM, 2005
Edukacja poprzez czytanie 59
tana informacja jest ważna. Być może wznieci ona na nowo ciekawość świa-
ta, którą przecież każdy uczeń charakteryzował się jako małe dziecko, za-
dając nieskończone ilości pytań, starając się zrozumieć świat: Dlaczego rze-
czy są jakie są? Dlaczego coś się zdarzyło? Dlaczego ludzie robią to, co
robią?11. Pytania o przyczynę wydają się być szczególnie istotne na kateche-
zie, gdyż odkrywanie Tajemnicy Boga wymaga rozbudzenia ciekawości,
która nie pozwala poprzestać na gotowych, często uproszczonych, łatwych
odpowiedziach.
PUNKT WIDZENIA ZALE%7Å‚Y OD PERSPEKTYWY PATRZENIA jest
strategią nauczania, która prowadzi uczniów przez różne typy tekstów w taki
sposób, że zmusza ich do przemyśleń innych niż tylko ich subiektywne spoj-
rzenie na danÄ… kwestiÄ™. Wykorzystanie tej strategii w trakcie czytania po-
zwala na podstawie jednego tekstu sformułować kilka uzasadnionych wnio-
sków i uogólnień. Stosując tę strategię i rozwijając punkt widzenia inny niż
swój własny, uczniowie mogą czytać tekst z większym zaangażowaniem
emocjonalnym. Wymaga ona również powtórnego przeczytania niektórych
fragmentów w celu wyszukania informacji, które być może zostały wcze-
śniej pominięte. Uczniowie mają możliwość selekcjonowania alternatyw-
nych sposobów patrzenia na tekst. Zaproponowany schemat do wypełnie-
nia czyni realizację tych zamierzeń jeszcze bardziej skuteczną12. Zastosowa-
nie tej strategii w katechezie 45. pozwala uczniom spojrzeć na kwestię przy-
gotowania do bierzmowania z różnych perspektyw. Dzięki temu mogą oni
dostrzec nie tylko swój wysiłek, ale też docenić trud dorosłych, a nade
wszystko uświadomić sobie Bożą inicjatywę.
Podsumowanie
Przedstawione propozycje wykorzystania w katechezie szkolnej strate-
gii aktywnego nauczania w zakresie rozwijania umiejętności czytania ze
zrozumieniem zakładają nie tylko zapoznanie się z technikami wspomaga-
jącymi tę umiejętność, ale przede wszystkim refleksję katechety nad jego
koncepcją zajęć. Zaproponowanie uczniom tej formy pracy wymaga odej-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]