[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wiara. I rzeczywiście socjaliści wszędzie jako pierwsi stwierdzili, i zadanie jakie postawili przed sobą
wymaga powszechnej akceptacji wspólnego światopoglądu, określonego zbioru wartości. Właśnie dą
ąc do stworzenia masowego ruchu, wspieranego przez taki wspólny światopogląd, socjaliści jako
pierwsi stworzyli większość instrumentów indoktrynacji, którymi tak skutecznie posługują się naziści i
faszyści. W Niemczech i Włoszech naziści i faszyści rzeczywiście nie musieli sami wiele wymyślić.
Sposoby działania tych nowych ruchów politycznych, które przeniknęły wszystkie sfery ycia, zostały ju
wcześniej wprowadzone w obu tych krajach przez socjalistów. Socjaliści pierwsi urzeczywistnili w
praktyce ideę partii politycznej, która obejmuje wszelką działalność jednostki od kołyski do grobu,
roszcząc sobie prawo do kierowania jej poglądami we wszelkich sprawach i znajdując upodobanie w
przedstawianiu wszelkich problemów jako kwestii światopoglądu partyjnego. Pewien austriacki pisarz
socjalistyczny, pisząc o ruchu socjalistycznym w swym kraju, stwierdza z dumą, i jego
charakterystyczną cechą było to, e dla ka dej dziedziny działalności robotników i pracowników
stworzono specjalną organizację.
1938, s. 41.> Choć austriaccy socjaliści mogli w tym względzie zajść dalej ni inni, jednak e sytuacja
gdzieindziej nie była zbyt odmienna. To nie faszyści, lecz socjaliści zaczęli wcielać dzieci do organizacji
politycznych, w okresie ich największej wra liwości, by mieć pewność, e wyrosną one na dobrych
proletariuszy. To nie faszyści, lecz socjaliści jako pierwsi pomyśleli o organizowaniu zajęć i zawodów
sportowych, dru yn piłkarskich i turystyki w klubach partyjnych, gdzie członkowie nie mogliby się
zarazić innymi poglądami. To socjaliści jako pierwsi poło yli nacisk na to, by członkowie partii odró
niali się od innych sposobem pozdrawiania i zwracania się do siebie. To właśnie oni, organizując swe
komórki i środki słu ące stałemu nadzorowaniu prywatnego ycia, stworzyli prototyp
partii totalitarnej. Balilla i Hitlerjugend, Dopolavoro i Kraft durch Freude, mundury organizacyjne i
militarne formacje partyjne, to ledwie nieco więcej ni naśladownictwo dawniejszych instytucji
socjalistycznych.
liwości porównania.> Jak długo ruch socjalistyczny w jakimś kraju jest ściśle związany z interesami
określonej grupy, zazwyczaj robotników o wysokich kwalifikacjach, problem stworzenia jednego,
powszechnego poglądu na temat po ądanego statusu ró nych członków społeczestwa przedstawia się
stosunkowo prosto. Cały ruch natychmiast anga uje się w sprawę poło enia jednej określonej grupy,
mając na celu podniesienie jej statusu w stosunku do innych grup. Charakter problemu zmienia się
jednak e, gdy w miarę postępu w kierunku socjalizmu, coraz bardziej oczywisty dla ka dego staje się
fakt, e zarówno jego dochody, jak i ogólne poło enie, określa pastwowy aparat przymusu, i e będzie
on w stanie utrzymać czy poprawić swą pozycję tylko jako członek zorganizowanej grupy, zdolnej, w
jego interesie, wywierać wpływ na aparat pastwowy lub go kontrolować. W rywalizacji pomiędzy ró
nymi grupami nacisku, która rodzi się na tym etapie, interesy najubo szych i najliczniejszych grup
wcale nie muszą zatriumfować. Nie jest te szczególnie korzystny dla starszych partii socjalistycznych,
które otwarcie reprezentowały interesy jakiejś określonej grupy, fakt i to one pierwsze stanęły do
bitwy i całą swą ideologię uformowały tak, by przemiawiała do pracowników fizycznych w przemyśle.
Właśnie ich sukces, oraz nacisk jaki kładą na akceptację całości ideologii muszą wywołać potę ną
opozycję, nie ze strony kapitalistów, lecz licznych i tak samo pozbawionych własności klas, które
uznają, e awans elity robotników przemysłowych zagra a ich względnemu statusowi społecznemu.
Teoria i taktyka socjalistyczna nawet tam, gdzie nie zdominowały ich dogmaty marksizmu, zostały
oparte na idei podziału społeczestwa na dwie klasy o wspólnych, lecz wzajemnie sprzecznych
interesach: kapitalistów i robotników. Socjalizm liczył na szybki zanik starej klasy średniej i zupełnie
nie dostrzegł niezliczonej armii urzędników i maszynistek, pracowników administracji i nauczycieli,
kupców i drugorzędnych przedstawicieli wolnych zawodów. Przez pewien czas z klas tych często
rekrutowało się wielu przywódców ruchu robotniczego. Lecz w miarę jak coraz wyrazniej było
widoczne, e poło enie owych klas pogarsza się w stosunku do pozycji robotników przemysłowych,
ideały tych ostatnich przestawały przemawiać do innych. Co prawda wszyscy oni byli socjalistami w
tym sensie, e odnosili się niechętnie do systemu kapitalistycznego i domagali się celowego podziału
dóbr zgodnie ze swym pojmowaniem sprawiedliwości, które okazało się całkowicie ró ne od
realizowanego w praktyce przez starsze partie socjalistyczne. środka u ywanego z powodzeniem
przez dawne partie socjalistyczne dla zapewnienia sobie poparcia jednej grupy zawodowej, jakim
było podnoszenie jej względnej pozycji ekonomicznej, nie da się u yć dla zapewnienia sobie poparcia
wszystkich. Muszą powstać konkrencyjne ruchy socjalistyczne popierane przez tych, których
względne poło enie uległo pogorszeniu. Du ą dozę prawdy zawiera często spotykane stwierdze, e
faszyzm i narodowy socjalizm są pewnego rodzaju socjalizmem klasy średniej, tyle tylko, e we
Włoszech i Niemczech zwolennicy tych nowych ruchów nie nale eli ju raczej, z ekonomicznego
punktu widzenia, do klasy średniej. W du ym stopniu była to rewolta nowej upośledzonej klasy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]