[ Pobierz całość w formacie PDF ]
11
J ai serré la main du diable, la faillite de l humanité au Rwanda, 2003.
12
Fragment pi´knej ksiàÝki L enfant de l ennemi autorstwa historyka I wojny Êwiatowej Stépha-
ne a Audouin Rouzeau.
Bezpiecze’stwo osobiste
60
GWA¸TY WOJENNE
RZECZYWISTOÂå MI¢DZYNARODOWA I PONADCZASOWA
Od maja 2005 roku, w ramach akcji przeciwko Gwa"tom jako taktyce
wojennej , grupa powo"ana z inicjatywy (Secours Catholique) Pomocy Katolic-
kiej, w której sk"ad wchodzà organizacje humanitarne, prawnicy i naukowcy,
opracowuje spostrzeÝenia (oparte na dokumentacji bibliograficznej od wiosny
1
2006 roku dost´pnej w internecie ) i podejmuje akcje na rzecz przeciwdzia"a-
nia zinstrumentalizowanym formom gwa"tu, Êwiadomie wykorzystywanym
jako bro’ wojenna. Na podstawie 111 sprawozda’ i 64 opracowa’ kartograf
Vincent Moriniaux (uniwersytet Paris IV-Sorbonne) sporzàdzi" map´ najpo-
waÝniejszych konfliktów XX wieku, w których tego typu praktyki by"y ma-
sowo stosowane.
Przedmiotem zainteresowa’ jest okres po roku 1937. NiezaleÝnie od te-
go, czy dotyczà dziesiàtków czy setek tysi´cy przypadków, gwa"ty wojenne sà
dokumentowane w podziale na ich róÝne formy wsz´dzie tam, gdzie si´ zda-
rzajà konflikty mi´dzynarodowe, wojny domowe, akty przemocy w ramach
waÊni mi´dzyplemiennych. Nie wszystkie przypadki sà dobrze poznane,
niektóre umykajà pami´ci zbiorowej, a wi´c nie moÝna ich wyjaÊniç w sposób
historyczny, pozostajà Ýywe jedynie w pami´ci miejscowej ludnoÊci lub jej
potomków, a czasem takÝe w pami´ci tych, którzy sprawujà w"adz´ politycz-
nà i którzy czasem znajdujà powód do ich instrumentalnego wykorzystania...
Nawet jeÊli przemoc wobec kobiet w czasie wojny staje si´ coraz bar-
dziej raÝàca i jest legalnie stosowana przez w"adze i frakcje uczestniczàce
w konflikcie, nie znaczy to wcale, Ýe zdarza si´ cz´Êciej. Zmienia si´ jednak
znaczenie polityczne tego rodzaju przemocy, tak jak jej znaczenie taktyczne
i jej status jako praktyki (ma"o chwalebnej) w dzia"aniach wojskowych. Ostat-
nio dzieje si´ tak, Ýe gwa"ty wojenne sà z jednej strony coraz mocniej pot´-
piane na p"aszczyênie prawnej przez instytucje mi´dzynarodowe i opini´ pu-
blicznà, a z drugiej stajà si´ przyj´tà w dzia"aniach wojennych praktykà
wspó"czesnych wojen. Dwa tragiczne przypadki, które pozwoli"y Êwiatowej
opinii zdaç sobie spraw´, jak bardzo aktualne sà tego rodzaju operacje, to woj-
na w by"ej Jugos"awii (1991 1999) i ludobójstwo w Ruandzie (kwiecie’ li-
piec 1994).
Europa nie moÝe wi´c powiedzieç, Ýe zosta"a oszcz´dzona. Przeciwnie.
WÊród okrutnych akcji podj´tych wobec ludnoÊci cywilnej zamieszkujàcej
pó"nocnà cz´Êç Chorwacji (1991), dwie trzecie terytorium BoÊni (1992 1995)
i Kosowo (1989 1999), znalaz"y si´ równieÝ masowe rzezie, deportacje, two-
rzenie obozów koncentracyjnych (lecz nie obozów zag"ady, w nazistowskim
znaczeniu tego terminu), tortury i metodyczne gwa"ty pope"niane nie tylko na
kobietach.
Gwa"t jako bro’ wojenna
61
Skrajne okrucie’stwo znalaz"o swój wyraz równieÝ w ludobójczych wal-
kach w Ruandzie, które ogromnie zaskoczy"y Êwiat szybkim rozwojem wypad-
ków i efektywnoÊcià. Okrucie’stwo to przejawia"o si´ zarówno w Êrodkach,
jak i w sposobach eksterminacji pewnych grup ludnoÊci, okreÊlonych etnicz-
nie przez w"adze polityczne, które z góry zaplanowa"y ich wymordowanie.
Bibliografia dotyczàca tych dwóch przypadków jest zbyt obszerna, by jà tutaj
przytaczaç. Osoby zainteresowane mogà zajrzeç do pracy Jacques a Séme-
lina wydanej we Francji Purifier et Détruire, usages politiques des massacres
et génocides (OczyÊciç i zniszczyç, polityczne wykorzystanie mordów i ludo-
2
bójstwa) .
Za tymi dwoma drzewami kryje si´ ca"y las. Nie moÝna bowiem zapo-
minaç ani o przemocy seksualnej, jaka towarzyszy"a dzia"aniom wojennym
w czasie I wojny Êwiatowej, ani o masowych gwa"tach pope"nionych w 1937
roku w Nankinie, ani o Úydówkach z wytatuowanymi na ramionach napisami
dziwka Hitlera , zamykanych w nazistowskich obozach koncentracyjnych
podczas ostatniej wojny, gdzie poddawano je torturom, w tym okrutnym eks-
perymentom medycznym. Trzeba takÝe pami´taç o gwa"tach pope"nionych
przez Rosjan w Niemczech w 1945 roku i o tych z Gwatemali (1966 1996),
i tych z gu"agów w Zwiàzku Sowieckim. Ani Timor (1999), ani Birma
(1988 2001), ani Algieria (1954 1962, 1992 1997) nie zosta"y oszcz´dzone.
W ciàgu ostatnich dwudziestu lat obserwuje si´ uÝycie gwa"tu jako
broni wojennej w wielu krajach Afryki: w obu Kongach, w Sierra Leone,
w Liberii, w Republice Ârodkowoafryka’skiej, w Burundi, w po"udniowym
Sudanie, a ostatnio w Darfurze (2003 2005).
Przypisy
1
Grupa ta istnieje od dwóch lat i tworzy Mi´dzynarodowe Centrum Monitoringu zaj-
mujàce si´ omawianà tu tematykà: w roku 2006 przewiduje si´ stworzenie witryny interneto-
wej, która pozwoli na zamieszczanie dost´pnych danych opracowywanej systematycznie
mi´dzynarodowej bibliografii problemu, a takÝe informacji o podejmowanych dzia"aniach.
B´dzie tam równieÝ zamieszczona wspomniana tu mapa geograficzna przemocy wobec
kobiet w konfliktach XX wieku (Vincent Moriniaux, uniwersytet Paris IV-Sorbonne). Infor-
macje na ten temat moÝna uzyskaç u Angéli Mizoni i Michela Roya, Secours Catholique,
DPI, 106 rue du Bac Paris 75007.
2
Wydane w 2005.
W A L K A
Saveria Rojek
Esther Mujawayo Ýycie po Ruandzie
Esther Mujawayo z plemienia Tutsi, ocalona z masakry
w Ruandzie w 1994 roku, przeÝy"a Êmierç m´Ýa i wi´kszej
cz´Êci swojej rodziny. DziÊ mieszka z córkami w Niemczech.
Za"oÝy"a Stowarzyszenie Wdów Ofiar Kwietniowego Ludo-
bójstwa, by umoÝliwiç zabranie g"osu kobietom, które nie
otrzàsn´"y si´ jeszcze z szoku. Jej Ýycie jest jej zemstà.
KiedyÊ by"am skazana na Ýycie, teraz wybra"am Ýycie. To nie moi oprawcy
pozostawili mnie Ýywà, to ja dzisiaj zdecydowa"am si´ Ýyç. Chcia"abym, Ýeby ten,
który pragnà" zobaczyç mnie martwà, powiedzia" sobie teraz: «Na nic to wszystko,
co zrobi"em. Ona Ýyje». Byç «prawdziwie Ýywà», a nie pozosta"à przy Ýyciu, oto
sposób, by ich ukaraç. To moja jedyna moÝliwa zemsta .
Esther Mujawayo jest Ruandyjkà z plemienia Tutsi. O ludobójstwie, z którego
ocala"a, mówi jedynie w czasie przesz"ym, lecz kiedy przychodzi jej wspominaç naj-
bardziej bolesne chwile, uÝywa zupe"nie bezwiednie czasu teraêniejszego. W ten
sposób w"aÊnie nabiera powoli kszta"tu kraj Tysiàca Wzgórz i pojawia si´ zgroza,
twarze oprawców, maczety sp"ywajàce krwià najbliÝszych Esther, d"ugie i powolne
dochodzenie do siebie ofiar tragicznych zdarze’ i w ko’cu aktywny powrót do Ýy-
cia jej dzisiejsze zaangaÝowanie.
Esther urodzi"a si´ w Tabie, malutkiej wiosce w centralnej cz´Êci Ruandy. DziÊ
miejsce to juÝ nie istnieje. Zosta"o wymazane z mapy. Znik"o, tak jak znik" jej màÝ
Innocent, jej rodzice, jej siostry i 291 cz"onków jej rodziny. Wszyscy zg"adzeni mi´-
dzy kwietniem a czerwcem 1994 roku.
Zacz´"o si´ 7 kwietnia. W radiu i na ulicach s"ychaç by"o krzyki i wystrza-
"y . Esther mieszka wówczas w Kigali wraz z m´Ýem i trzema córeczkami, Annà,
Amelià i Amandà. Pracuje dla brytyjskiej organizacji pozarzàdowej Oxfam, która
dzia"a na rzecz rozwoju, jest zast´pcà dyrektora. Jako socjolog, z dyplomem
belgijskiego uniwersytetu Louvain La Neuve, zajmuje si´ regionem Afryki
WA L K A Esther Mujawayo Ýycie po Ruandzie
63
Wschodniej, od kongijskiego Kiwu aÝ po sàsiednie Burundi. JuÝ od kilku miesi´-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]